Türkiye’nin dış ticareti, yani ihracat ve ithalat faaliyetleri 2025 yılının Nisan ayında hem miktar hem de kapsam olarak önceki yıla göre artış göstermiştir. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile Ticaret Bakanlığı’nın ortaklaşa hazırladığı dış ticaret verilerine göre, özellikle genel ticaret sistemine göre yapılan hesaplamalarda, dış ticaret açığı büyümüş; ihracatın ithalatı karşılama oranı ise azalmıştır. Bu gelişmeler, ülkenin dış ekonomik ilişkilerinde bazı dengesizliklerin sürdüğünü ortaya koymaktadır.

DIŞ TİCARETİN GENEL GÖRÜNÜMÜ

Genel ticaret sistemi kapsamında 2025 yılı Nisan ayında ihracat geçen yılın aynı ayına göre %7,8 artarak 20 milyar 801 milyon dolar seviyesine çıkmıştır. Aynı dönemde ithalat ise %12,7 artışla 32 milyar 893 milyon dolar olmuştur. Bu veriler, Türkiye’nin dış ticaret hacminin genişlediğini, ancak ithalat artışının ihracata göre daha yüksek olduğunu göstermektedir.

2025 yılının ilk dört ayını kapsayan Ocak-Nisan döneminde ise ihracat %3,7 oranında artarak 86 milyar 113 milyon dolara ulaşırken, ithalat %6,6 artarak 120 milyar 699 milyon dolara çıkmıştır. Bu da Türkiye’nin dış ticaret dengesinde kalıcı açıkların devam ettiğine işaret etmektedir.

ış ticaret açığı, ithalatın ihracattan fazla olduğu durumda ortaya çıkan farktır. Nisan 2025’te dış ticaret açığı %22,3 artarak 12 milyar 92 milyon dolara ulaşmıştır. 2024 yılı Nisan ayında bu açık 9 milyar 891 milyon dolardı. Bu durum, ihracatın ithalatı karşılama oranının da %66,1’den %63,2’ye gerilemesine neden olmuştur.

Ocak-Nisan 2025 döneminde ise dış ticaret açığı %14,7 artarak 34 milyar 586 milyon dolara yükselmiştir. Bu dört aylık dönemde ihracatın ithalatı karşılama oranı %71,3’tür (2024 aynı dönem: %73,4). Türkiye ekonomisinin dışarıya bağımlılığının sürdüğünü, üretim yapısı itibarıyla halen yoğun ithalata ihtiyaç duyulduğunu bu oranlar açıkça göstermektedir.

ENERJİ VE ALTIN HARİÇ DIŞ TİCARET ANALİZİ

Enerji ürünleri ve parasal olmayan altın gibi ithalatı çok yüksek ama doğrudan üretimle bağlantısı zayıf kalemler dışarıda bırakıldığında dış ticaret görünümü biraz farklılaşmaktadır. Bu şekilde yapılan hesaplamada ihracat %11,1, ithalat ise %13,5 artmıştır. Enerji ve altın hariç ihracat Nisan 2025’te 19 milyar 253 milyon dolara, ithalat ise 25 milyar 420 milyon dolara yükselmiştir. Bu kalemler dışlandığında dahi dış ticaret açığı 6 milyar 166 milyon dolar gibi yüksek bir düzeyde kalmıştır.

Bu kapsamda ihracatın ithalatı karşılama oranı %75,7 olarak gerçekleşmiştir. Bu oran, Türkiye’nin ihracat kapasitesinde bir artış olduğunu gösterse de ithalat baskısının sürdüğünü ve enerji ile altının dış ticaret açığındaki etkisinin büyük olduğunu ortaya koymaktadır.

SEKTÖREL GÖRÜNÜM: HANGİ ALANLARDA TİCARET VAR?

İhracatta Öne Çıkan Sektörler

Nisan ayında Türkiye’nin ihracatında en büyük payı imalat sanayi almıştır. Bu sektörün toplam ihracat içindeki payı %94,4 olarak kaydedilmiştir. Tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörü %3,3’lük bir pay alırken, madencilik ve taş ocakçılığı sektörünün payı %1,7 olmuştur.

Ocak-Nisan döneminde de benzer bir tablo söz konusudur. İmalat sanayinin ihracattaki payı %93,8 düzeyindedir. Bu tablo, Türkiye’nin dış satım kapasitesinin neredeyse tamamen sanayi ürünlerine dayalı olduğunu göstermektedir.

İthalatta Öne Çıkan Kalemler

İthalat tarafında ise ara malları, yani sanayi üretiminde kullanılan ham maddeler ve yarı mamuller, ithalatın %69,4’ünü oluşturmuştur. Sermaye malları (makine, teçhizat vb.) %14’lük pay alırken, tüketim malları (nihai ürünler) %16,3’lük payla üçüncü sırada yer almıştır. Ocak-Nisan döneminde ise ara mallarının payı daha da yüksektir: %70,7.

Bu dağılım, Türkiye ekonomisinin üretim süreci için büyük ölçüde dış kaynaklara, özellikle de ithal girdilere bağımlı olduğunu ortaya koymaktadır.

ÜLKELERE GÖRE DIŞ TİCARET

İhracatta İlk Sıralarda Yer Alan Ülkeler

2025 yılı Nisan ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya olmuştur. Almanya’ya yapılan ihracat 1 milyar 769 milyon dolar olurken, onu Birleşik Krallık, ABD, İtalya ve Fransa izlemiştir. Bu beş ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın yaklaşık %30’unu oluşturmuştur.

Ocak-Nisan döneminde de benzer şekilde Almanya ilk sıradadır ve bu ülkeye yapılan toplam ihracat 7 milyar 95 milyon dolar olmuştur. Onu sırasıyla Birleşik Krallık, ABD, İtalya ve Irak takip etmiştir.

İthalatta Öne Çıkan Ülkeler

İthalatta ise ilk sırayı Çin almıştır. Nisan ayında Çin’den yapılan ithalat 4 milyar 177 milyon dolardır. Ardından Rusya, Almanya, İsviçre ve İtalya gelmektedir. Bu beş ülkeden yapılan ithalat toplam ithalatın %42,1’ini oluşturmuştur.

Ocak-Nisan döneminde de Çin ithalatın lideridir. Çin’den 15 milyar 811 milyon dolarlık ithalat yapılırken, Rusya 15 milyar 123 milyon dolarla ikinci sıradadır. Bu veriler, Türkiye’nin enerji, makine ve elektronik ekipman gibi alanlarda Çin ve Rusya’ya olan yüksek bağımlılığını gözler önüne sermektedir.

YÜKSEK TEKNOLOJİLİ ÜRÜNLERDE DURUM

Teknoloji yoğunluğuna göre yapılan sınıflamaya göre, 2025 Nisan ayında yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ihracatı içindeki payı %3,5’tir. Ocak-Nisan döneminde bu oran değişmemiştir. Buna karşılık yüksek teknolojili ürünlerin ithalat içindeki payı Nisan ayında %10,2, dört aylık dönemde ise %11,3’tür.

Bu fark, Türkiye’nin yüksek teknoloji ürünlerinde dışa bağımlılığının sürdüğünü ve katma değeri yüksek ürün üretiminde hâlâ yetersiz olduğunu göstermektedir.

MEVSİM VE TAKVİM ETKİLERİ

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış verilere göre, 2025 yılı Nisan ayında ihracat bir önceki aya göre %7,8 azalmıştır. Buna karşılık ithalat %4,9 oranında artmıştır. Takvim etkilerinden arındırılmış veriler ise bir önceki yılın aynı ayına göre ihracatın %0,7 azaldığını, ithalatın ise %3,4 arttığını göstermektedir. Bu gelişmeler, ihracatın bazı dönemsel etkilerden olumsuz etkilendiğini göstermektedir.

ÖZEL TİCARET SİSTEMİNE GÖRE DIŞ TİCARET

Özel ticaret sistemi, dış ticaret hesaplamasında sadece serbest dolaşım alanındaki malları dikkate alır; serbest bölgeler ve antrepolar bu hesaplamalara dahil edilmez. Bu sisteme göre Nisan 2025’te ihracat %9,3 artarak 18 milyar 877 milyon dolar, ithalat ise %14,5 artarak 30 milyar 473 milyon dolar olmuştur. Dış ticaret açığı bu sistemde de artış göstermiştir: %24,2 artışla 11 milyar 595 milyon dolar seviyesine ulaşılmıştır.

Ocak-Nisan döneminde özel ticaret sistemine göre ihracat %4,3 artışla 78 milyar 332 milyon dolar, ithalat ise %7,2 artışla 113 milyar 345 milyon dolar olmuştur. Dış ticaret açığı bu dönemde %14,2 artarak 35 milyar 13 milyon dolara yükselmiştir.

Kaynak: EKONOMİ GAZETESİ