Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’ın son açıklamalarına göre, uzun süredir gündemde olan ev kadınlarına emeklilik meselesinde artık somut adımlar atılmak üzere. Haziran ve temmuz aylarında yasal altyapısı hazırlanarak Ekonomik Koordinasyon Kurulu’na sunulacak bu düzenlemeyle birlikte ev kadınları, devlet desteğiyle emeklilik hakkına kavuşabilecek. İşte benim dilimden, herkesin rahatça anlayabileceği şekilde bu düzenlemenin tüm detayları…

DEVLET, EV KADINLARININ YANINDA OLACAK

Evde çocuk bakan, yaşlısına bakan, evin tüm yükünü omuzlayan ama bir işverene bağlı çalışmadığı için sigortası olmayan milyonlarca kadın var. Bu kadınlar, aslında görünmeyen ama çok kıymetli bir iş yapıyorlar. Bu gerçeği artık devlet de kabul etmiş durumda. Bu yüzden ev kadınlarına yönelik emeklilik sistemi geliştiriliyor.

Bu sistemle birlikte, evde çalıştığı halde hiçbir sosyal güvencesi olmayan kadınlar isteğe bağlı sigorta sistemiyle emekli olabilecek. Yani bugüne kadar “Ben ev kadınıyım, çalışmıyorum, nasıl emekli olacağım?” diyenler için artık bir kapı açılıyor. Üstelik sadece sigorta yaptırma hakkı değil, bir de bunun üzerine devletin desteği geliyor.

PRİMLERİN ÜÇTE BİRİNİ DEVLET ÖDEYECEK

Yeni düzenlemenin en dikkat çeken tarafı, isteğe bağlı sigorta yaptıran ev kadınlarının ödeyeceği primlerin üçte birinin devlet tarafından karşılanacak olması. Bugünkü rakamlarla konuşursak:

Asgari ücret üzerinden aylık isteğe bağlı sigorta primi: 8.321,76 TL

Bunun üçte biri devlet tarafından ödenecek: 2.883,92 TL

Ev kadınının cebinden çıkacak tutar: 5.547,84 TL

Yani devlet, evdeki emeğin karşılığını yıllık 34.607 TL’lik bir prim desteğiyle vermiş olacak. Bu destek sayesinde hem prim ödemek kolaylaşacak hem de ev kadınları için emeklilik daha ulaşılabilir bir hale gelecek.

YIPRANMA HAKKI DA GELİYOR

Sadece prim desteğiyle kalınmıyor, bir de “yıpranma hakkı” gündemde. Normalde bu hak ağır işlerde çalışanlara tanınır. Ama şimdi, ev kadınlarının da bu haktan faydalanması planlanıyor. Çünkü çocuk büyütmek, yaşlı bakmak, evin tüm yükünü omuzlamak da kolay iş değil. Bu da ciddi bir yıpranma yaratıyor.

Yeni sistemde şöyle bir formül konuşuluyor:

Her 360 günlük sigortalılık süresine karşılık

1 çocuk için 30 gün,

2 çocuk için 60 gün,

3 ve üzeri çocuk için 90 gün ilave prim günü eklenecek.

Bu ne anlama geliyor? Yıpranma hakkıyla birlikte kadınlar, 2,5 yıla kadar daha erken emekli olabilecek.

ENGELLİ ÇOCUK ANNESİNE EK AYRICALIK

Mevcut yasalarda engelli çocuğu olan annelere zaten bir erken emeklilik hakkı tanınıyor. Bu yeni düzenlemeyle bu hak korunmaya devam edecek. Eğer çocuğunuz başkasının bakımına muhtaç derecede engelliyse ve siz sigorta primlerinizi isteğe bağlı olarak ödüyorsanız, her yıl için 90 gün fazladan prim günü kazanıyorsunuz. Ve bu, emeklilik yaşınızı da aşağıya çekiyor. Üstelik bu hakkın bir sınırı yok; yani 2,5 yıl sınırı burada geçerli değil.

EV KADINI NE ZAMAN EMEKLİ OLACAK?

Şimdi gelelim herkesin aklındaki en büyük soruya: “Bu sistemle ne zaman emekli olacağım?”

Eğer sigortaya ilk kez 2008 sonrası giriş yaptıysanız:

9000 gün prim ödeyerek emekli olabilirsiniz.

Bu da düzenli ödeme yaparsanız yaklaşık 25 yıl sürer.

Bu şekilde emeklilik yaşınız 65 olacak ama yıpranma hakkınız varsa bu yaş 2,5 yıl öne çekilebilir.

Eğer bu kadar prim ödeme şansınız yoksa:

5400 gün primle “kısmi emeklilik” hakkınız var.

Ama bu durumda yaş sınırınız biraz artıyor. Yani 5400 günü tamamlama tarihinize göre yaş sınırı 61 ila 65 arasında değişiyor.

Yine burada da yıpranma hakkı devreye girerse, yaş sınırınız düşebilir.

Örnek olarak:

5400 günü 2036’ya kadar tamamlarsanız 61 yaşında emekli olabilirsiniz.

2038’de tamamlarsanız yaş 63’e, 2040 ve sonrasında tamamlarsanız yaş 65’e çıkıyor.

Ama yıpranma payı eklendiğinde bu yaşlar 2,5 yıl daha erken olabilir.

SONUÇ: BİR GÜVENCE, BİR NEFES, BİR TEŞEKKÜR

Bu düzenleme, yıllarca evde hiçbir sosyal güvencesi olmadan çalışan, çocuk büyüten, ailesine emek veren kadınlar için geç bile kalmış bir adım. Ama atılması sevindirici. Çünkü ev kadını olmak da bir iştir. Hatta çoğu zaman en yorucusu, en sessiz olanıdır.

Devletin bu katkısıyla birlikte artık milyonlarca kadın için “emeklilik” hayal değil, gerçek olabilecek. Hem destekle hem de yıpranma hakkıyla kadınlar daha erken emekli olabilecek, kendi ayakları üstünde durabilecek.

Bu süreç yakından takip edilmeli. Haziran ve temmuz aylarında daha fazla detay ortaya çıktığında, bu hakkı kullanmak isteyen herkesin ne yapması gerektiği daha da netleşecek. Ama şimdiden söyleyelim: Bu fırsat geldiğinde hazır olmakta fayda var.

İşte bu yüzden bu düzenleme, sadece bir ekonomik destek değil; aynı zamanda bir teşekkür, bir takdir, bir hakkın teslimidir.

ZAFER ÖZCİVAN

Ekonomist-Yazar

zozcivan@hotmail.com